İŞTE ÖLDÜRÜLENLER 1910-1922 YILLARI ARASINDA ERMENİ ÇETELERİN YAPTIĞI KATLİAMLARIN TARİH VE YERLERİ İLE KATLEDİLEN TÜRK SAYISI ŞÖYLE: 1910 MUŞ (10 ÖLÜ), 21 ŞUBAT 1914 KARS-ARDAHAN (30 BİN ÖLÜ), 1915 VAN (44 LÜ), 1915 VAN (150 ÖLÜ), 1915 BİTLİS (16 BİN ÖLÜ), 1915 MUŞ (80 ÖLÜ), 1915 BİTLİS-HİZAN (113 ÖLÜ), 1915 VAN (5 BİN 200 ÖLÜ), ŞUBAT 1915 HASKAY (200 ÖLÜ), ŞUBAT 1915 DUTAK (3 ÖLÜ), NİSAN 1915 BİTLİS (29 ÖLÜ), NİSAN 1915 MURADİYE (10 BİN ÖLÜ), NİSAN 1915 VAN (120 ÖLÜ), MAYIS 1915 VAN (20 BİN ÖLÜ), TEMMUZ 1915 MUŞ-AKÇAN (19 ÖLÜ), AĞUSTOS 1915 MÜKÜS (126 ÖLÜ), 9 MAYIS 1915 BİTLİS (40 BİN ÖLÜ), 9 MAYIS 1915 BİTLİS (123 ÖLÜ), 15 OCAK 1916 TERME (9 ÖLÜ), 1 NİSAN 1916 VAN-REŞADİYE (15 ÖLÜ), MAYIS 1916 MUŞ (500 ÖLÜ), 8 MAYIS 1916 VAN-TATVAN (BİN 600 ÖLÜ), 8 MAYIS 1916 BİTLİS (10 BİN ÖLÜ), 8 MAYIS 1916 PASİNLER (2 BİN ÖLÜ), 8 MAYIS 1916 TERCAN (563 ÖLÜ), 11 MAYIS 1916 VAN (44 BİN 233 ÖLÜ), 11 MAYIS 1916 MALAZGİRT (20 BİN ÖLÜ), 11 MAYIS 1916 BİTLİS (12 ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (BİN ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 KÖPRÜKÖY-VAN (200 ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (15 BİN ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (8 ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (8 BİN ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (80 BİN ÖLÜ), 22 MAYIS 1916 VAN (15 BİN ÖLÜ), 23 MAYIS 1916 OF (5 ÖLÜ), 23 MAYIS 1916 TRABZON (2 BİN 86 ÖLÜ), 23 MAYIS 1916 VAN (3 YÜZ ÖLÜ), 25 MAYIS 1916 BAYEZİD (14 BİN ÖLÜ), HAZİRAN 1916 VAN-ABBASAĞA (14 ÖLÜ), HAZİRAN 1916 EDREMİD-VASTAN (15 BİN ÖLÜ), 6 HAZİRAN 1916 ŞATAK-SERİR (45 ÖLÜ), 6 HAZİRAN 1916 ŞATAK (BİN 150 ÖLÜ), 7 HAZİRAN 1916 MÜKÜS-SERHAN (121 ÖLÜ), 14 AĞUSTOS 1916 BİTLİS (311 ÖLÜ), 1919 SARIKAMIŞ (9 ÖLÜ), 1919 TİKSİN-AĞADEVE (5 ÖLÜ), 1919 NAHÇİVAN (4 BİN ÖLÜ), 6 OCAK 1919 ZARUŞAT (86 ÖLÜ), 21 OCAK 1919 KİLİS (2 ÖLÜ), 22 OCAK 1919 ANTEP (1 ÖLÜ), 25 OCAK 1919 KARS (9 ÖLÜ), 26 ŞUBAT 1919 ADANA-POZANTI (4 ÖLÜ), 18 MAYIS 1919 OSMANİYE (1 ÖLÜ), 13 HAZİRAN 1919 PASİNLER (3 ÖLÜ), 3 HAZİRAN 1919 IĞDIR (8 ÖLÜ), TEMMUZ 1919 SARIKAMIŞ (803 ÖLÜ), TEMMUZ 1919 KURUDERE (8 ÖLÜ), TEMMUZ 1919 SARIKAMIŞ (695 ÖLÜ), 4 TEMMUZ 1919 AKÇAKALE (180 ÖLÜ), 5 TEMMUZ 1919 KAĞIZMAN (4 ÖLÜ), 7 TEMMUZ 1919 KARS-GÖLE (9 ÖLÜ), 8 TEMMUZ 1919 MESCİTLİ (4 ÖLÜ), 8 TEMMUZ 1919 GÜLYANTEPE (10 ÖLÜ), 9 TEMMUZ 1919 KAĞIZMAN (6 ÖLÜ), 9 TEMMUZ 1919 KURUDERE (8 ÖLÜ), 11 TEMMUZ 1919 MESCİTLİ (20 ÖLÜ), 19 TEMMUZ 1919 BULAKLI (2 ÖLÜ), 19 TEMMUZ 1919 PASİNLER (2 ÖLÜ), 24 TEMMUZ 1919 KARS-KAĞIZMAN (9 ÖLÜ), AĞUSTOS 1919 MUHTELİF KÖYLER (2 BİN 502 ÖLÜ), 15 AĞUSTOS 1919 ERZURUM (153 ÖLÜ), 15 AĞUSTOS 1919 ERZURUM (426 ÖLÜ), EYLÜL 1919 ALLAHÜEKBER (3 ÖLÜ), 9 EYLÜL 1919 ÜNYE (12 ÖLÜ), 14 EYLÜL 1919 SARIKAMIŞ (2 ÖLÜ), KASIM 1919 ADANA (4 ÖLÜ), 11 KASIM 1919 MARAŞ (2 ÖLÜ), 6 KASIM 1919 ULUKIŞLA (7 ÖLÜ), 7 ARALIK 1919 ADANA (4 ÖLÜ), 1920 GÖLE (600 ÖLÜ), 1920 KARS (3 BİN 945 ÖLÜ), 1920 HARAMİVARTAN (138 ÖLÜ), 1920 NAHÇİVAN (64 BİN 408 ÖLÜ), 1920 NAHÇİVAN (5 BİN 307 ÖLÜ), ŞUBAT 1920 KARS CİVARI (561 ÖLÜ), 1 ŞUBAT 1920 ZARUŞAT (2 BİN 150 ÖLÜ), 2 ŞUBAT 1920 ŞUREGEL (BİN 150 ÖLÜ), 10 ŞUBAT 1920 ÇILDIR (100 ÖLÜ), 28 ŞUBAT 1920 POZANTI (40 ÖLÜ), 9 MART 1920 ZARUŞAT (400 ÖLÜ), 9 MART 1920 ZARUŞAT (120 ÖLÜ), 16 MART 1920 KAĞIZMAN (720 ÖLÜ), 22 MART 1920 ŞUREGEL-ZARUŞAT (2 BİN ÖLÜ), 6 NİSAN 1920 GÜMRÜ (500 ÖLÜ), 28 NİSAN 1920 KARS (2 ÖLÜ), 5 MAYIS 1920 KARS (BİN 774 ÖLÜ), 22 MAYIS 1920 KARS (10 ÖLÜ), 2 TEMMUZ 1920 KARS-ERZURUM (408 ÖLÜ), 2 TEMMUZ 1920 ZENGEBASAR (BİN 500 ÖLÜ), 27 TEMMUZ 1920 ERZURUM (69 ÖLÜ), MAYIS 1920 KARS-ERZURUM (27 ÖLÜ), AĞUSTOS 1920 OLTU (650 ÖLÜ), AĞUSTOS 1920 KARS-ERZURUM (18 ÖLÜ), 15 EKİM 1920 BAYBURT (BİN 387 ÖLÜ), 20 EKİM 1920 GÖLE (100 ÖLÜ), 17 EKİM 1920 PASİNLER (9 BİN 287 ÖLÜ), 18 EKİM 1920 TORTUM (3 BİN 700 ÖLÜ), 19 EKİM 1920 ERZURUM (8 BİN 439 ÖLÜ), 26 EKİM 1920 KARS CİVARI (10 BİN 693), EKİM 1920 AŞKALE (889 ÖLÜ), 1 ARALIK 1920 KOSOR (69 ÖLÜ), 3 ARALIK 1920 GÖLE (508 ÖLÜ), 4 ARALIK 1920 KOSOR (122 ÖLÜ), 4 ARALIK 1920 KARS-ZEYTUN (28 ÖLÜ), 4 ARALIK 1920 SARIKAMIŞ (BİN 975 ÖLÜ), 6 ARALIK 1920 GÖLE (194 ÖLÜ), 7 ARALIK 1920 KARS-DİGOR (14 BİN 620 ÖLÜ), 14 ARALIK 1920 SARIKAMIŞ (5 BİN 337 ÖLÜ), 29 KASIM 1920 ZARUŞAT (BİN 26 ÖLÜ), ARALIK 1920 ERİVAN (192 ÖLÜ), 1921 NAHÇİVAN (12 ÖLÜ), 1921 BAYBURT (580 ÖLÜ), 1921 ARPAÇAY (148 ÖLÜ), 1921 KARAKİLİSE (6 BİN ÖLÜ), 1921 KARAKİLİSE ( 6 BİN ÖLÜ), ŞUBAT 1921 ZENİBASAR (18 ÖLÜ), 21 KASIM 1921 PASİNLER (53 ÖLÜ), 21 KASIM 1921 ERZURUM (BİN 215 ÖLÜ), 1918 HINIS (870 ÖLÜ), 1918 TERCAN (580 ÖLÜ), MART 1922 MARAŞ (4 ÖLÜ).   Ermeni Terörü... Türklere yönelik, başta ASALA olmak üzere Ermeni terör örgütlerinin saldırıları, 1973 yılında başladı ve aralarında diplomatlar, güvenlik görevlileri ve işadamlarının da bulunduğu 41 Türk vatandaşı katledildi.  (Esenboğa olayında 6 Türk ve 2 yabancı, Orly olayında 2 Türk ve 6 yabancı, İstanbul Kapalıçarşı olayında 2 Türk ve diplomatlara yönelik saldırılar sırasında da (1978 Madrit ve 1983 Belgrad)  2 yabancı Ermeni terörünün kurbanı oldu.) Türklere yönelik saldırılar, 1984 yılı sonunda kesildi.   Ermeni terörü     27 Ocak 1973 - Los  Angeles (ABD)   Mehmet Baydar - Bahadır Demir    * Türk vatandaşlarına yönelik ermeni saldırıları, 1973 yılında başladı. Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Mehmet BAYDAR ve Konsolos Bahadır DEMİR, 78 yaşındaki Amerikan uyruklu ermeni Gurgen (Karakin) Yanikiyan tarafından şehit edildi.  Elinde bulunan Abdülhamit'e ait bir tabloyu Türkiye'ye armağan etmek istediğini bildirerek, Baydar ve Demir'i Santa Barbara'daki Baltimore Oteline davet eden Yanikiyan, iki diplomatı otelde silahla üzerlerine ateş açarak öldürdü. Cinayetten sonra tutuklanan ve müebbet hapis cezasına çarptırılan Yanikiyan, 31 Aralık 1984 tarihinde af ile serbest bırakıldı. Yanikiyan, serbest kaldıktan kısa bir süre sonra öldü. Türk diplomatlara karşı ilk saldırı olarak nitelenen bu olay, daha sonra bir cinayetler zincirini başlattı ve örgütlü Ermeni terörüne örnek oluşturdu.   22 Ekim 1975 - Viyana (Avusturya)   Daniş Tunalıgil   * Türkiye'nin Viyana Büyükelçisi Daniş TUNALIGİL, büyükelçiliği basan 3 terörist tarafından şehit edildi.  20 Şubat 1975'de Beyrut'taki THY bürosu bombalandı. Olayı, Gizli Ermeni Ordusu Esir Yanikiyan Gurubu üstlendi. Olay yerine bırakılan mektupta, "Ermenilerin haklı davasında emperyalistlere karşı mücadele edileceği, eylemlerin Türkiye, İran ve ABD'yi hedef alacağı, bu bombalama eyleminin de bir başlangıç olduğu" bildirildi. 22 Ekim 1975 tarihinde, otomatik silahlı 3 kişi, Türkiye'nin Viyana Büyükelçiliği'ne girerek kapıdakileri etkisiz hale getirdikten sonra Büyükelçi'nin makam odasına girdiler. Burada Daniş Tunalıgil'e Türkçe, "Siz Sefir misiniz?" diye soran ve "Evet" yanıtını alan saldırganlar, Tunalıgil'i otomatik silahlarla taradılar. Tunalıgil, olay yerinde can verdi. 3 terörist, hızla binayı terkederek, bir otomobille uzaklaştılar.      24 Ekim 1975 - Paris (Fransa)   İsmail Erez - Talip Yener   * Türkiye'nin Paris Büyükelçisi İsmail EREZ ve makam şoförü Talip YENER, büyükelçilik yakınlarında katledildi. Büyükelçi Erez'in makam aracı, yerel saatle 13.30 sıralarında Büyükelçilik yakınındaki Seine Nehri üzerindeki Bir Hakeim Köprüsü'nde pusuya düşürüldü. İsmail Erez ve makam şoförü Talip Yener, otomatik silahlarla taranarak öldürüldü. Saldırıyı "Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları" adlı örgüt üstlendi.     16 Şubat 1976 - Beyrut (Lübnan)   Oktar Cirit   * Türkiye'nin Beyrut Büyükelçiliği Başkatibi Oktar CİRİT, bir salonda otururken, Ermeni terörizminin kurbanı oldu. Saldırıyı ASALA üstlendi. ASALA ilk kez bu cinayetle adını ortaya attı.     9 Haziran 1977 - Roma (İtalya)    Taha Carım   * Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Taha CARIM, büyükelçilik ikametgahının önünde iki teröristin açtığı ateş sonucu öldü. Saldırıyı bu kez "Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları" adlı örgüt üstlendi.     2 Haziran 1978 - Madrit (İspanya)  Necla Kuneralp - Beşir Balcıoğlu    * Türkiye'nin Madrit Büyükelçisi Zeki KUNERALP'in makam aracına 3 terörist tarafından ateş açıldı. Arabada bulunan büyükelçinin eşi Necla KUNERALP ile emekli büyükelçi Beşir BALCIOĞLU, hayatlarını kaybettiler.Saldırıyı "Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları" adlı örgüt üstlendi. Bu olayda, ilk kez bir yabancı da Ermeni teröristlerin Türklere yönelik saldırısı sırasında öldü. Makam Şoförü İspanyol Atonyo TORRES, teröristlerin kurşunlarına hedef oldu.   12 Ekim 1979 - Lahey (Hollanda)   Ahmet Benler   * Hollanda'daki Türkiye Büyükelçisi Özdemir BENLER'in oğlu Ahmet BENLER, silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Olayı bu kez hem "Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları"  hem de ASALA ayrı ayrı üstlendi.   22 Aralık 1979 - Paris (Fransa)   Yılmaz Çolpan   * Türkiye'nin Paris Turizm Müşaviri Yılmaz ÇOLPAN, bir teröristin saldırısı sonucu katledildi. Bu olay, Ermeni terörizminin Paris'teki ikinci saldırısı oldu. Olaydan sonra haber ajanslarına telefon eden bir kişi, Roma, Madrit ve Paris'teki eylemlerden "Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları" adlı örgütün sorumlu olduğunu bildirerek, "Türk Hükümeti Ermenilere hak tanımadığı için Avrupa'daki Türk diplomatlarını öldürüyoruz" dedi.      31 Temmuz 1980 - Atina (Yunanistan)  Galip Özmen - Neslihan Özmen   * Türkiye'nin Atina Büyükelçiliği İdari Ataşesi Galip ÖZMEN ile 14 yaşındaki kızı Neslihan ÖZMEN, bir teröristin silahlı saldırısı sonucu katledildiler. Galip Özmen'in eşi Sevil ÖZMEN ve oğulları Kaan ÖZMEN olaydan yaralı olarak kurtuldular. Saldırıyı bu kez ASALA üstlendi.   17 Aralık 1980 - Sidney (Avustralya)  Şarık Arıyak - Engin Sever   * Türkiye'nin Avustralya Başkonsolosu Şarık ARIYAK ile koruma görevlisi Engin SEVER, Ermeni terörizminin kurbanı oldular.  1980 yılında ayrıca;    - 6 Şubat'ta Türkiye'nin İsviçre Büyükelçisi Doğan Türkmen, Bern'de uğradığı saldırıdan yara almadan kurtuldu.    - 17 Nisan'da Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Vecdi Türel'in makam aracına ateş açıldı. Türel ve koruma görevlisi Tahsin Güvenç saldırıdan yaralı olarak kurtuldular.    - 26 Eylül'de Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği Basın Danışmanı Selçuk BAKKALBAŞI, uğradığı silahlı saldırıda yaralandı.    4 Mart 1981 - Paris (Fransa)   Reşat Moralı - Tecelli Arı   * Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği Çalışma Ataşesi Reşat MORALI ile din görevlisi Tecelli ARI, Çalışma Ataşeliği'nden çıkıp arabaya binecekleri sırada 2 teröristin saldırısına uğradılar. Moralı saldırı sırasında hayatını kaybederken, din görevlisi Arı, ağır yaralı olarak kaldırıldığı hastanede öldü. Saldırıyı ASALA üstlendi. Bu olay ile Ermeni terörizminin, Paris'teki üçüncü katliamı oldu. Türkiye, Türk diplomatlarını etkin bir şekilde korumadığı için Fransa'ya protesto notası verdi.    9 Haziran 1981 - Cenevre (İsviçre)  M. Savaş Yergüz   * Türkiye'nin Cenevre Başkonsolosluğu Sözleşmeli Sekreteri Mehmet Savaş YERGÜZ, evine gitmek üzere konsolosluktan ayrıldıktan hemen sonra uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetti. Saldırıyı ASALA üstlendi. Olaydan sonra yakalanan Lübnan uyruklu Ermeni terörist Mardiros Camgozyan, 15 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.   24 Eylül 1981 - Paris (Fransa)   Cemal Özen   * Türkiye'nin Paris Başkonsolosluğu ile Kültür Ataşeliği'nin bulunduğu binayı işgal eden 4 ermeni terörist, 56 Türk görevli ve vatandaşı rehin aldı. Teröristler, kendilerine müdahale etmek isteyen güvenlik görevlisi Cemal ÖZEN'i öldürdüler, Başkonsolos Kaya İNAL'ı yaraladılar. Ermeni teröristler, Türkiye'de siyasi tutuklu 12 kişinin salınarak Paris'e getirilmesini istediler. İsteklerinin kabul edilmeyeceğini anlayan teröristler 15 saat sonra polise teslim oldular. Türkiye, Fransa'yı bir kez daha uyarırken, Fransa da saldırıyı kınadı. Olayı ASALA üstlendi. Saldırıyı gerçekleştiren 4 ermeni terörist, Vasken Sakosesliyan, Kevork Abraham Gözliyan, Aram Avedis Basmaciyan ve Agop Abraham Turfanyan, 31 Ocak 1984'de Fransa'da 7'şer yıl hapis cezasına çarptırıldılar. Mahkemenin sonucu Türkiye'de büyük tepkiyle karşılandı. 1981 yılında ayrıca;    - 2 Nisan'da Türkiye'nin Kopenhag Çalışma Ataşesi Cavit Demir, oturduğu apartmanın asansöründe uğradığı silahlı saldırıdan yaralı olarak kurtuldu.    - 25 Ekim'de Türkiye'nin Roma Büyükelçiliği İkinci Katibi Gökberk Ergenekon, yolda yürürken saldırıya uğradı. Ergenekon, olaydan hafif yaralarla kurtuldu.    28 Ocak 1982 - Los Angeles (ABD)  Kemal Arıkan   * Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal ARIKAN öldürüldü. Arıkan'ın katili Taşnak militanı Hampig Sasunyan, müebbet hapis cezasına çarptırıldı.   5 Mayıs 1982 - Boston (ABD)  Orhan Gündüz   * Türkiye'nin Boston Fahri Başkonsolosu Orhan GÜNDÜZ, uğradığı silahlı saldırıda öldü.   7 Haziran - Lizbon (Portekiz)   Erkut Akbay - Nadide Akbay   * Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut AKBAY otomobilinde uğradığı silahlı saldırıda öldü. Otomobilde bulunan eşi Nadide AKBAY, yaralı olarak kaldırıldığı hastanede bir süre sonra yaşamını yitirdi.   27 Ağustos 1982 - Ottawa (Kanada)   Atilla Altıkat   * Türkiye'nin Ottowa Büyükelçiliği Askeri Ataşesi Atilla ALTIKAT, silahlı saldırı sonucu öldü.   9 Eylül 1982 - Burgaz (Bulgaristan)    Bora Süelkan   * Türkiye'nin Burgaz Başkonsolosluğu İdari Ataşesi Bora SÜELKAN katledildi.  1982 yılında ayrıca;     - 8 Nisan'daTürkiye'nin Ottawa Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Kani GÜNGÖR, uğradığı silahlı saldırıda yaralandı.      - 21 Temmuz'da Türkiye'nin Rotterdam Başkonsolosu Kemal Demirer'e konutu önünde silahlı saldırı düzenlendi. Demirer, olaydan yara almadan kurtulurken, saldırgan yaralı olarak yakalandı.     - 7 Ağustos'da ASALA'ya bağlı 2 terörist Ankara Esenboğa Havalimanında düzenlediği silahlı baskında 8 kişi öldü, 72 kişi yaralandı. Bu, Ermeni terörizminin Türkiye'deki ilk eylemi oldu.  ESENBOĞA OLAYI    9 Mart 1983 - Belgrad (Yugoslavya)   Galip Balkar    * Türkiye'nin Belgrad Büyükelçisi Galip BALKAR'a 2 terörist tarafından 9 Mart'ta silahlı saldırı düzenlendi. Olayda ağır yaralanan BALKAR, 11 Mart'ta hayatını kaybetti. Olayda, bir Yugoslav öğrenci de öldü. Saldırıyı yapan Kirkor Levonyan ile Raffi Aleksandr, olaydan tam bir yıl sonra 9 Mart 1984'de 20'şer yıl ağır hapis cezasına çarptırıldılar.   14 Temmuz 1983 - Brüksel (Belçika)    Dursun Aksoy   * Türkiye'nin Brüksel Büyükelçiliği İdari Ataşesi Dursun AKSOY, ermeni teröristlerce katledildi.   27 Temmuz 1983 - Lizbon (Portekiz)   Cahide Mıhçıoğlu    * Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği, 5 Ermeni terörist tarafından basıldı ve bina içindekiler rehin alındı. Baskın sırasında büyükelçilik Müsteşarı Yurtsev MIHÇIOĞLU'nun eşi Cahide MIHÇIOĞLU hayatını kaybetti. Portekiz polisi, düzenlediği operasyonla rehineleri kurtardı, 5 teröristi de öldürdü. Saldırıyı, "Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgüt üstlendi. Örgüt, teröristlerin öldürülmesi nedeniyle Portekiz Başbakanı Mario Soarez'i ölümle tehdit etti. 1983 yılında ayrıca;     - 16 Haziran'da İstanbul Kapalıçarşı'da bir terörist tarafından halkın üzerine ateş açıldı. Olayda 2 kişi öldü, 21 kişi de yaralandı. Saldırgan, olay yerinde öldürüldü. Olayı bir ermeni teröristin yaptığı anlaşıldı.     - 15 Temmuz'daTHY'nin Paris Orly havalimanındaki bürosu önünde bomba patladı. Olayda, 2'si Türk, 4'ü Fransız, 1'i Amerikalı, 1'i de İsveçli olmak üzere 8 kişi öldü, 28'i Türk, 63 kişi de yaralandı. Bu olay tarihe "Orly Katliamı" olarak geçti.    28 Nisan 1984 - Tahran (İran)    Işık Yönder   * Türkiye'nin Tahran Büyükelçiliği Sekreteri Şadiye YÖNDER'in eşi, İran ile Türkiye arasında ticaret yapan işadamı Işık YÖNDER, bir ASALA militanı tarafından öldürüldü.  . 20 Haziran 1984 - Viyana (Avusturya)   Erdoğan Özen   * Türkiye'nin Viyana Büyükelçiliği Çalışma Ataşesi Erdoğan ÖZEN, otomobiline yerleştirilen bombanın patlaması sonucu öldü. Olayı, "Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgüt üstlendi. . 19 Kasım 1984 - Viyana (Avusturya)    Evner Ergun    * Türkiye'nin BM Temsilciliğinde görevli Evner ERGUN, aracına yerleştirilen bombanın patlaması sonucu öldü. Bu olayı da, "Ermeni Devrimci Ordusu" adlı örgüt üstlendi. 1984 yılında ayrıca;     - 27 Mart'ta Türkiye'nin Tahran Büyükelçiliği Ticaret Müşavir Yardımcısı Işıl ÜNEL'in otomobiline bomba yerleştirmeye çalışan bir terörist, bombanın elinde patlaması sonucu öldü.     - 28 Mart'ta yine Tahran'da Büyükelçilik Başkatibi Hasan Servet ÖKTEM ve Büyükelçilik Ataşe Yardımcısı İsmail PAMUKÇU, evlerinin önünde uğradıkları silahlı saldırıda yaralandılar.  Ermenilerin Anadoluda yaptığı katliamlar Köylerde toplu imha.. 1906-1922 yılları arasında Anadolu'da Ermeniler tarafından Türklere uygulanan ve kesin ölü sayısı belirlenemeyen katliamlar şunlar: 11 Şubat 1906 Revan (25 köyde yangın ve katliam sonucu öldürülenler) 17 Aralık 1914 Eleşkirt (Köylerde yapılan saldırıda öldürülenler) 1915 Elazığ (Köylere yapılan saldırıda öldürülenler) 1915 Hizan (Hizan'a bağlı köylerde katliamlarda öldürülenler) 1915 Van (Köylerde yapılan katliamda öldürülenler, 5 bin 200 kişiden fazla) Ocak 1915 Muş (Köylerde yapılan katliamda öldürülenler, 2 köy halkı) Şubat 1915 Şatak (9 Köyün tamamen yok edilmesi) 9 Mayıs 1915 Bitlis (Hot köyü ahalisinin tamamen imhası) 9 Mayıs 1915 Bitlis (Muhacirlerin kılıçtan geçirilmesi sırasında ölenler) Haziran 1915 Bitlis (Köylere yapılan saldırıda öldürülenler, 100 hane) Mayıs 1915 Van (Köylere yapılan saldırıda öldürülenler) 11 Mayıs 1915 Trabzon (Sürmene, Of, Yomra civar köylerinde öldürülenler) 11 Haziran 1915 Van (İki köyde 180 hane halkının katledilmesi) Ağustos 1915 Gevaş (Köylerdeki ahaliden öldürülenler) Aralık 1915 Muş (Köylerde kadınlara yapılan katliamda öldürülenler) 20 Haziran 1915 Maçka (Çetelerin Maçka'yı istilası sırasında öldürülenler) 22 Mayıs 1916 Van (Tahliye esnasında katledilenler) 23 Mayıs 1916 Van (Erçek ve Havasor nahiyelerinin yüzde 70'i) 11 Haziran 1916 Bitlis (İşgal sırasındaki olaylarda ölenler) 11 Haziran 1916 Van (Timar nahiyesi köylerindeki olaylarda ölenler) 11 Haziran 1916 Başkale (Ahaliye karşı yapılan katliamda öldürülenler) 23 Mayıs 1916 Hınıs (Köylerde yapılan katliamda öldürülenler) 3 Haziran 1916 Diyarbakır (Haber alınamayan memurlar, 55 kişi) Mayıs 1916 Tercan (Köylerde yapılan katliamda öldürülenler, 30 köy) 1918 Tekman (İki köy ahalisinin katledilmesi) 1919 Kars-Sarıkamış (Baskınla katliam sırasında öldürülenler) 1919 Kars-Sarıkamış (Baskınla katliam sırasında öldürülenler, 1 köy) 1919 Kars-Sarıkamış (Gençlerin kaybolması) 1919 Kars civarı (Süngü ve kurşunla öldürülenler ile yakılarak öldürülenler, birkaç çadır) 25 Ocak 1919 Ardahan (Çullu köyünde genç erkeklerin öldürülmesi) Şubat 1919 Iğdır (Görüllü'de işkenceyle öldürülenler, yüzlerce) Mart 1919 Kars civarı (Muhtelif işkencelerle öldürülenler, 85 hane) Mart 1919 Sarıkamış (Koçak'ta bir köyün tamamen yok edilmesi) Temmuz 1919 Artvin (Taarruz ve tecavüzle öldürülenler) Temmuz 1919 Bayezid (Kadın ve çocukların katli) Ağustos 1919 Nahçıvan (Cesetleri Aras'a atılanlar, 3 köy ahalisi) 8 Temmuz 1919 Gülantab (2 köye saldırıda öldürülenler) 12 Temmuz 1919 Kars (Yoldaki bir ailenin katli) 16 Temmuz 1919 Büyük Vedi (Ahalinin katledilmesi) 25 Temmuz 1919 Gümrü (Karakilise köyünün yağmasında öldürülenler) 15 Ağustos 1919 Erzurum (Katliam sonucu öldürülen 30 hane) 12 Temmuz 1919 Kars (İşkenceyle öldürülen iki aile) 12 Ağustos 1919 Kars (Aşağıkoturlu köyünün tamamının katledilmesi) 12 Ağustos 1919 Kars (Karakoyu'nda erkeklerin tamamının öldürülmesi) 12 Ağustos 1919 Kars (Top ve makineli tüfekli saldırıda öldürülenler) 18 Ağustos 1922 Kars (Tavus gölü'nde bütün erkeklerin öldürülmesi) 31 Ağustos 1919 Sarıkamış (Karahamza' ya taarruzda öldürülenler) 31 Ağustos 1919 Kağızman (Kasaba eşrafının kaçırılması) 18 Ağustos 1919 Kağızman (Camiye kapatılarak katledilenler) Eylül 1919 Karaurgan (Köylere taarruz sırasında öldürülenler) 14 Eylül 1919 Kars, Sarıkamış (Köylere yapılan taarruz ve çatışmada öldürülenler) 1920 Şuragel (25 köy ahalisinin öldürülmesi) 1920 Kars civarı (Muhtelif köylerde öldürülenler) 3 Mart 1920 Kozan (Tecavüz edilerek ve boğazlanarak öldürülenler) 9 Mart 1920 Zaruşad (Köylerde baskın ve işkence sırasında öldürülenler) 16 Mart 1920 Kağızman (Top ve makinalı tüfekle öldürülenler) 24 Mayıs 1920 Kars civarı (Köylerde baskın ve işkence sırasında öldürülenler) 24 Mayıs 1920 Kars civarı (Çeçal köyüne saldırı sırasında öldürülenler) 27 Temmuz 1920 Oltu-Göle (Altı köye saldırı sırasında öldürülenler, tüm erkekler) 3 Aralık 1920 Kars (Zorla göç sırasında öldürülenler) Kasım 1920 Erivan-Kars (Köylere yapılan taarruzda öldürülenler) VE DİĞERLERİ 1910-1922 yılları arasında Ermeni çetelerin yaptığı katliamların tarih ve yerleri ile katledilen Türk sayısı şöyle: 1910 Muş 10 ölü 1913 Muşta Anak manastırında yapılan katliamda 10 ölü 21- 02- 1914 Kars ve Ardahan`da 30 bin ölü Şubat-1915 Haskay`da çatışmalarda 200 ölü Şubat-1915 Dutak köyüne saldırılarda 3 ölü Nisan-1915 Van köylerine baskınlarda 120 ölü Nisan-1915 Bitlis`te 29 ölü Nisan-1915 Muradiye`de 10 bin ölü Nisan-1915 Bitlis'te Savur köyünde yapılan zulümlerde 29 ölü Nisan-1915 Abaağa köyü halkı katliamı Bin ölü Nisan-1915 Hasanan aşiretinden katledilenler 20 bin ölü 9 Mayıs 1915 Bitlis`te 123 ölü Mayıs 1915 Van`da 20 bin ölü Temmuz-1915 Muş Akçamda kuyuda bulunan 19 ölü Ağustos-1915 Müküs`te Tahliye esnasında 126 ölü 1915 Bitlis'te Ermeni Rus ve Kazak katliamı 16 bin ölü 1915 Muş`ta 80 ölü 1915 Bitlis Hizanda Uçum nahiyesi köylerinde katliam 113 ölü 1915 Van`da 120 ölü 1915 Van ve civarında yapılan katliamlarda 5.200 ölü 1915 Van'da çeşitli yerlerinde yapılan katliamlarda 45 ölü 1915 Muş`ta Ermeni çetelerince katledilen muhacirler 800 ölü 1915 Bazı köylere yapılan saldırılarda 150 ölü 15-01-1916 Termeye Ermeni eşkıyaları saldırısı 9 ölü 01-04-1916 Van Reşadiye Aşnak karyesinde zulümlerde 15 ölü 08 Mayıs 1916 Bitlis'ten kaçarken ölenler 10 bin ölü 09 Mayıs 1916 Bitlis ve hudut köylerine yapılan saldırılarda 40 bin ölü 8 Mayıs 1916 Van ve Tatvan`da 1600 ölü 8 Mayıs 1916 Pasinler`de 2 bin ölü 8 Mayıs 1916 Tercan`da 563 ölü 11 Mayıs 1916 Malazgirt ve köylerinde katliamlarda 20 bin ölü 11 Mayıs 1916 Van ve çevre köylerinde yapılan katliamlarda 44.233 ölü 11 Mayıs 1916 Bitlis`te 12 ölü 18 Mayıs1919 Osmanlı Zop telgraf müdürünün öldürülmesi 1 ölü 22 mayıs 1916 Van Şamran mahallesi katliamı 8 ölü 22 Mayıs 1916 Yemeklerine zehir konularak 8 bin ölü 22 Mayıs 1916 Van'ın Dir nahiyesinde boğazlanan çocuk ve kadınlar Bin ölü 22 Mayıs 1916 Van Ergel ve Atyan katliamı 15 bin ölü 22 Mayıs 1916 Köprüköy ve Van`da 200 ölü 22 Mayıs 1916 Van`da 80 bin ölü 23 Mayıs 1916 Trabzon`da 2 bin 86 ölü 23 Mayıs 1916 Van Seyl köyündeki Yahudilere yapılan katliamda 300 ölü 23 Mayıs 1916 Trabzon köylerinde katliamda 2086 ölü 23 Mayıs 1916 Of`a saldırı ölen kadınlar 5 ölü 25 Mayıs 1916 Bayezid de katliamlarla yok edilenler 14 bin ölü Mayıs-1916 Muş köylerine yapılan saldırılarda 500 ölü 06 Haziran 1916 Serir`e Ermeni saldırısında 45 ölü 06 Haziran 1916 Şatakà Ermeni saldırısında ölenler 1.150 ölü 7 Haziran 1916 Müküs ve Serhan`da 121 ölü 11-06-0916 Bitlis'te işgal esnasında yapılan zulümlerde 12 ölü Haziran-1916 Van'da Abbasağa köyünde yapılan işkencelerde 14 ölü Haziran-1916 Van,Edremit,Vastan`da yapılan katliamlarda 15 bin ölü 05 Ağustos 1916 Erzincan Tercan'a Ermeni saldırısı 563 ölü 05 Ağustos 1916 Pasinler'de sevk esnasında 1000 ölü 05 Ağustos 1916 Van Tatvan'da iskeleye yapılan saldırıda 1600 ölü 14 Ağustos 1916 Bitlis köylerinde 311 ölü 1918 Hınıs'ta çeşitli baskınlarda 870 ölü 1918 İspir ve Bayburt ilçeleri katliamlarında 150 ölü 1918 Tercan'da köylerde katliamlarda 580 ölü 25-01-1919 Kars Sarıkamış'ta milletvekillerine saldırı 9 ölü 1919 Tiksin ve Ağadeve 5 ölü 1919 Nahcıvan`da 4 bin ölü 06 Ocak 1919 Zaruşat`ta top saldırısı ve işkence ile 86 ölü 21 Ocak 1919 Devriye gezen Osmanlı askerlerine saldırı 2 ölü 22 Ocak 1919 Antep`te 1 ölü 25 Ocak 1919 Kars`ta 9 ölü 26 Şubat 1919 Adana Pozantı`da ahaliye Ermeni saldırısı 4 ölü 18 Mayıs 1919 Osmaniye`de 1 ölü 03 Haziran 1919 Iğdır da Abbaskulu aşiretinin köylerine saldırıda 8 ölü 13 Haziran 1919 Pasinler Isısar karyesi civarı 3 ölü 04 Temmuz 1919 Akçakale'ye köy baskınında 180 ölü 05 Temmuz 1919 Kağızman`da işkence ile 4 ölü 07 Temmuz 1919 Kars Göle`de 9 ölü 08 Temmuz 1919 Mescitlide Ermeni saldırısında 4 ölü 08 Temmuz 1919 Gülyantepe Ermeni saldırısında 10 ölü 09 Temmuz 1919 Kurudereye yapılan saldırılarda 8 ölü 09 Temmuz 1919 Kağızman çarpışmalarda ölenler 6 ölü 11 Temmuz 1919 Mescidli köylere saldırı 20 ölü 19 Temmuz 1919 Bulaklı köylere saldırıda 2 ölü 19 Temmuz 1919 Pasinler'de köy baskınları 2 ölü 24 Temmuz 1919 Kars Kağızman'da şura reisi ve ailesine saldırıda 9 ölü Temmuz-1919 Sarıkamış Geri çekilme esnasında 695 ölü Temmuz 1919 Antranik çetesinin Sarıkamış köylerine saldırısı 803 ölü 15 Ağustos 1919 Erzurum'da çeşitli işkencelerle 153 ölü 15 Ağustos 1919 Erzurum'da yakılarak veya dumanla boğularak 426 ölü Ağustos-1919 Muhtelif köylere yapılan Ermeni saldırılarında 2.502 ölü Eylül-1919 Allahüekber`de saldırı ve yağmada 3 ölü 9 Eylül-1919 Ünye'de işkence ile 12 ölü 14 Eylül 1919 Sarıkamış'ta 2 ölü 06-11-1919 Ulukışla'da gözleri oyularak 7 ölü 11-Kasım-1919 Kahramanmaraş'ta sokak çatışmalarında 2 ölü Kasım-1919 Adana'da trenden atılarak 4 ölü 07 Aralık 1919 Adana'da çatışmada 4 ölü 1919 Tikniş Ağadeve katliamları 5 ölü 1919 Kahramanmaraş'ta bomba ve süngü ile 4 ölü 1919 Nahcıvan`da çok sayıda köyde işkencelerde 4 bin ölü 1919 Sarıkamış'ta idam edilenler 9 ölü 22 Ocak 1920 Gaziantep'te 1 ölü 01 Şubat 1920 Zaruşat`ta suda boğularak 2.150 ölü 02 Şubat 1920 Şuregelden kaçarken 1.350 ölü 28 Şubat 1920 Pozantı'da esir askerlere yapılan saldırıda 40 ölü 10 Şubat 1920 Çıldır'da makineli tüfek ateşi ile 100 ölü Şubat-1920 Kars civarında köylerde katliamlar sonucu 561 ölü 09-Mart-1920 Zaruşat`ta süngü ve balta ile 120 ölü 09 Mart1920 Zaruşat`ta kurşuna dizilerek 400 ölü 16 Mart 1920 Kağızman'da çeşitli şekillerde 720 ölü 22 Mart 1920 Şuregel-Zaruşatta çeşitli şekillerde 2 bin ölü 06 Nisan 1920 Gümrü`de trenden indirilerek kurşuna dizilerek 500 ölü 28 Nisan 1920 Kars'ta silahla 2 ölü 05 Mayıs 1920 Kars'ta işkence,bombalama,silahlı saldırı ile 1774 ölü 22 Mayıs 1920 Kars'ta baskınla 10 ölü Mayıs-1920 Kars'ta çeşitli şekillerde 27 ölü 02 Temmuz 1920 Kars-Erzurum`da hicret edenlere yapılan saldırıda 408 ölü 02 Temmuz 1920 Zengebasar 1500 ölü 02 Temmuz 1920 Erzurum'da kaçarken suya atılarak öldürülenler 1500 ölü 27 Temmuz 1920 Erzurum'da baskınla öldürülenler 69 ölü Ağustos-1920 Erzurum Oltu'da Muhacirlere yapılan katliamda 650 ölü Ağustos-1920 Kars'ta ağaca bağlanıp boğularak 18 ölü 29 Eylül 1920 Zaruşat`ta 55 köyde katliam sonucu 1.026 ölü 07 Eylül 1920 Kars Digor`da çeşitli köylerde katliamlarda 14.620 ölü 15 Ekim 1920 Erzurum Bayburt civarındaki 99 köyde 1.387 ölü 17 Ekim 1920 Pasinler`de 9.287 ölü 18 Ekim 1920 Tortumda 64 köydeki katliamlarda 3700 ölü 19 Ekim 1920 Erzurum`da 8.439 ölü 20 Ekim 1920 Göle`de 100 ölü 26 Ekim 1920 Kars civarında değişik işkencelerle 10.693 ölü 14 Aralık 1920 Sarıkamış'ta 18 köydeki katliamlarda 5337 ölü 28 Ekim 1920 Aşkale`de köylerdeki katliamlarda 889 ölü 21 Kasım 1920 Pasinler'de ahaliye yapılan katliamlarda 53 ölü 29 Kasım 1920 Zaruşat`ta 1026 ölü 01 Aralık 1920 Kosor`da köylerde katliamlar sonucu 69 ölü 03 Aralık 1920 Gölede süngü ve bombalarla 508 ölü 04 Aralık 1920 Kosor`da köy katliamları ile 122 ölü 04 Aralık 1920 Kars Zeytun`da yakılarak 28 ölü 04 Aralık 1920 Sarıkamış'ta 13 köyde yapılan katliamlarda 1975 ölü 06 Aralık 1920 Gölede katliamlarda 194 ölü 07 Aralık 1920 Karsve Digor`da 14.620 ölü 14 Aralık 1920 Sarıkamış`ta 5.337 ölü Aralık 1920 Erivan'da işkence ile 192 ölü 1920 Kadın ve çocuklara yapılan saldırıda 600 ölü 1920 Kars'ta değişik köylerde çeşitli şekillerde işkencelerde 3.925 ölü 1920 Haramivartan`da köy katliamlarında 138 ölü 1920 Nahcıvan`da açlık ve Ermeni katliamları sonucu 64.408 ölü 1920 Nahcıvan`da muhtelif köylerde 5.307 ölü 1920 Göle`de 600 ölü 1920 Kars`ta 3.945 ölü Şubat-1921 Zenibasar`da 18 ölü 21 Kasım 1921 Erzurum'da 39 köyde yapılan katliamlarda 1.215 ölü 1921 Nahcıvan`da kaçırılarak işkence ile 12 ölü 1921 Bayburt'ta işkence ile 580 ölü 1921 Arpaçay'da muhacirlere yapılan saldırılarda 148 ölü 1921 Karakilise`de 24 köyde açlık ve yokluktan 6 bin ölü Mart 1922 Maraş 4 ölü Ermeni isyancılar tarafından öldürülen Osmanlı vatandaşlarının sayısı toplam: 523.105 tir Ermenilerin Musabeyli'den Yaptıkları Katliam Ermenilerin Kilis’in Karbeyaz köyünü basması olayı da şöyle olmuştur; Kilis’in Musabeyli nahiyesinin Karbeyaz köyünü Ermeniler tarafında sabaha karşı, kuşatırlar. Sabah namazı için abdest almak için evinden çıkarak çeşmeye giden Ahmet ağa ile oğlu Selim’i Ermeniler etkisiz hale getirerek esir alırlar.    Ahmet Ağanın evinin önünde daha önce toprağa gömdüğü altın paralarını elinden alırlar. Daha sonra  Havranın oğlu Mehmet’in (Mamiş’in) evine gelirler. Mehmet ve oğlu İsmail Ermenilere silah ile karşılık verirler. (silahlarından çıkan mermilerin izi halen şu anda Feruz’un oturduğu evde mevcuttur.)     Ermenilerin baskısı ve işkencesi ile Selim Ağa ve oğlu Selim zulme dayanamayarak Mehmet’in (Mamiş’in) teslim olmasını sağlar.  Silah seslerinin çevre köyde duyulması üzerine,  Karbeyaz’a 1.5 km mesafede olan Yuvabaşı köyünden  Hüseyin Mesmes, Karbeyaz’ın yardımına gelirken, Hüseyin’in karbeyaz’a bir km yaklaşınca Ermenilerin kurşunları ile öldürülür.    Karbeyaz’ın Ermeniler tarafından basılmasını haberini alan Balikli köyünden Hasan Ağa Köyün içine ve çevre köylere haber gönderir. “ Karbeyaz köyünü gavur eşkiyaları basmış, eli silah tutan herkes atına binip gelsin, eğer hasta olup da gelemeyecek olanlar, silahlarını göndersin” diye haber gönderir.  Balikli köyünden Ali Göçeri ailesinden Hasan Ağa, Hasan Ağanın damadı ve Mısırlılar ailesinden Ökkeş Ağa, Deli boran ailesinden  İbrahim, Küçük Ahmet,  Ali Bekir,  Alhan ailesinden Kör Hüseyin, Çepolar ailesinden Topal Ökkeş Hüseyinoğlu köyünden Kara Fakı ailesinden Arif Ağa  Karbeyaz’ın yardımına giderler. Bu birlik Karbeyaz’ın yardımına giderken Ermenilerle Üçpınar köyü civarında karşılaşırlar. Ermeniler   Osmanlı asker elbisesi giymişler. Ermenileri Osmanlı askerinin elbisesi giymiş olarak görünce  Hasan Ağa ve beraberindeki birlik, Milis kuvvetlerinin Karbeyaz’ın yardımına gelerek Karbeyaz’ı  kurtarmış olacağını düşünerek rahatlarlar. Ermeniler kendi dilleri kadar Türkçe yi de güzel konuştuklarından Hasan Ağa ve beraberindekilere nereye gittiklerini sorarlar. Hasan Ağa da Ermenilerin Karbeyaz köyünü bastığı haberini aldıklarını ve Karbeyaz’ın yardımına gittiklerini söyler.   Ermeniler gelen birliği gafil avladıklarından, Hasan Ağayı,  Mısırlılar ailesinden Ökkeş Ağayı, Kör Hüseyin, İbrahim, Küçük Ahmet’i Arif Ağayı şehit ederler. Ali Bekir ve Topal Ökkeş kaçarak kurtulurlar. Bu katliamdan sonra Ermeniler Balikli köyünün karşısında Sağır’ın bağından Balikli köyüne silahlı tacizden bulunurlar. Şehitler develere yüklenerek Balikli köyüne getirilirler. Bu olayı Balikli, Karbeyaz ve Hüseyinoğlu köylerinden yaşlı olan herkes bilir.                                           GÖRGÜ TANIĞI GAZİ MUHAMMED REŞİD GÜLEŞER Baba Adı: Abdullah Anne Adı: Babibe Doğum Yeri: Van Doğum Tarihi: 1900 Ermeni mezalimi sırasında 15-16 yaşlarında Darü'l-Muallimin öğrencisi olan bir gençtim. Bu sebeple olayları gayet iyi hatırlıyorum. Birinci Cihan Harbi öncelerinde nüfusları 17.000 kişi olduğu söylenen Ermenilerle birlikte gayet iyi yaşıyor, komşuluk ediyorduk. Biz onlara çok iyi muamele ediyorduk. Meşrutiyet'in ilânıyla hürriyet, eşitlik ve adalet prensiplerini, kendi lehlerine istedikleri gibi değerlendirerek şımarmaya başladılar. Van'daki liderleri Aram Paşa adında birisi idi ki, Sultan Hamid'in tahttan indirildiğini kendisine tebliğ eden heyet içerisinde de bulunmuştu; Van'da yeraltı teşkilatı kurmuşlardı. Şimdi Büyük Camii'nin yanı başında bir mahzenden başlayarak, ta kale dibindeki eski şehire kadar uzanan tüneller yapmışlardır. Öyle ki, bu tünellerden atlı olarak geçmek bile mümkündü. Bir gün bir tünelin, üstünün çökmesi üzerine bir nöbetçi tarafından tesadüfen bulundu. Hatta Ermenilerden birisinin ihbarı üzerine, Aram Paşa'yı, Büyük Camii civarında bir mahzende yakaladılar ise de, o günkü politikalar sebebiyle kendisine hiçbir şey yapılmadı, salıverildi. Kısaca Ermeniler adam akıllı teşkilatlandırılmışlardı. Zaten ticaret hayatını ellerinde tutan Ermeniler iktisadi bakımdan da gayet iyi durumda idiler. Ermeni ve Yahudilere, orduya silahlı olarak katılmak izni verildikten sonra Van fırkası giderken Ermeni çeteciler orduya kendi silahlarıyla birlikte katılmışlardı. Bizim askerlerimizin elinde ham demirden Alman yapımı iptidai tüfekler vardı, dört mermi attın mı, beşincisi önüne düşerdi. Daha sonra Van'a dönen Hacı Latif Bey ve başkalarından duyduğumuza göre, Van fırkasında bulunan Ermeniler askerlerimizi arkadan vuruyorlarmış. Hatta Doğu Cephesi'nden gelen ve Van'daki hastanelerde yatmakta olan yaralı Türk askerleri de Ermeni hemşire ve doktorlar tarafından zehirlenmek suretiyle öldürülüyorlarmış. Van'daki duruma gelince: Ruslar bu sırada Muradiye, Özalp ve Başkale'den olmak üzere üç koldan harekete geçmişlerdi. Şehirde ise Ermeniler isyan etmiş, 29 gündür Müslüman ahaliye karşı harp ediyorlardı. Hatta bizim üç kışlamız vardı (Hacı Bekir, Aziziye, Toprakkale). Onar kişiden, yani birer manga asker nöbet tutardı. Bu kışlalara da baskınlar yaparak askerlerimizi koyun gibi boğazladılar, kapı komşumuzun amcası Ali Çavuş da orada şehit olmuştu. Bizim zaten çok zayıf olan milis güçlerimiz mazgallar kazmak suretiyle savaşmaya çalışırken onlar makinalarla duvarlarda gedikler açıp her tarafı yaylım ateşine tutuyor; gazyağı tenekelerini döküp ateşe veriyor, kendileri yer altındaki mahzenlere iniyorlardı. 29 gün boyunca bu zalim saldırılar devam etti. Nihayet Müslüman ahalinin daha fazla kırılmaması için hicret emri verildi. Vasıtaları olanlar vasıtalarıyla, olmayanlar büyük bir perişanlık içerisinde yollara düştük. İnsanlar yollarda çocuklarını bıraktı, açlıktan, salgın hastalıktan kırıldı. Burada şunu hatırlatmak gerekir ki, Ermeniler yalnızca Van'da değil köylerde de büyük zulüm yapmışlardı. Tımar'ın, Başkale'nin, Özalp'ın köylerinden Müslüman halkın evlerini ot tıkayıp ateşe veriyor, dışarı kaçmak isteyenleri de kurşunla, süngüyle öldürüyorlardı. Zeve'de birkaç köyün halkı Ermenilere karşı birleşerek savaşmış; ancak mağlup olan yedi köyün halkı birkaç kişi dışında, burada toptan yok edilmiştir. Şimdi anıt da dikilmiş olan bu köyde hâlâ, toplu halde katledilmiş insanların cesetleri çıkmaktadır. Sonra buradan hicret eden insanlar için oniki gemi tahsis edilmişti. Dört tanesinde Van'da görevli memur ve aileleri vardı. Tabii gemiciler de hep Ermeni'ydiler. Dört gemi dolusu insanı bu gemicilerin yardımıyla adaya (Adır) çıkaran Ermeni fedailer bu insanların hepsini katlettiler. Diğer sekiz geminin ahalisi de Tatvan yakınındaki bir adada tahassun etmiş olan Ermeniler tarafından yok edilmek istendi ise de onların silahları bulunduğundan savaşarak az bir kayıpla kurtulmayı başarmışlardır. Van'dan göç ettiğimizde önce Bitlis'e, oradan Diyarbakır'a gittik. Yol boyunca Ermeni zulmünün izlerini gördük. Nihayet Van'a döndükten sonra, gördüklerimizi, duyduklarımızı anlatacağım. İnsanlara her türlü işkenceyi yapmışlar. Allah rahmet etsin. Yüz küsur yaşlarında İsa Hoca adında bir zat vardı. Eşeğe binip gezmişler, Evlere baskınlar yaparak talan etmişler; kadınları kızları toplayarak Ziya Bey'in evine doldurmuşlar, hepsinin namuslarını defalarca kirletmişler. Öldürdükleri insanları kuyulara atmışlar; hatta bizim camiin kuyusunu bile cesetlerle doldurmuşlar. Cevdet Paşa birinci defa Van'a girdiğinde, kocası harpte olup hayvanı olmadığı için gidememiş ve esir düşmüş bu kadınlardan 130.unu jandarmalara teslim ederek Diyarbakır'a gönderdi. Hatta bunlardan otuz kadarı da bizim evde kalırlardı. Kirman eğirmek suretiyle geçimlerini sağlarlardı. Onlara tayın de verilirdi. Onların anlattıklarına göre Ermeni çetelerinden gördükleri zulüm ve işkencenin haddi hesabı yoktu. Erkeklerin derilerini yüzmek, uzuvlarını kesmek; kadınların da namuslarını kirletmek, kazığa oturtmak gibi zulümlere maruz bırakıyorlardı. Biz Van'a dört sene sonra döndük. Evvela iki sene kaldık: Van'a geri geldik: Ancak Rusların şehre girmesi üzerine yeniden göç etmek zorunda kaldık. Bu defa Siirt'e kadar gittik. Döndüğümüzde 200-250 kadar Ermeni hanesi Çarpanak Adasında tahassun etmişlerdi. Türkler nasıl olsa gider, biz yine Van'a yerleşiriz diye umuyorlardı. Bunların çoğu da sanatkardı ancak bir süre sonra çıkarılan kanunla koruma altında, hükümet tarafından Revan'a gönderildiler. Ancak yedi defa düşmanın girip çıktığı Van , Ermeni mahalleleri dışında tamamen harap olmuştu. Van'ı yeniden imar ettik.